Muhammed Emir AKYOL / Youth Think Tank Genel Sekreteri
Sanayileşmenin hızla ilerlemesi hayatı bir mücadele alanı haline getirmiştir. Yapılması gereken çok fazla işe karşılık yeterli zaman bulunamamakta; ertelenen her iş kaygı unsuruna dönüşmektedir. Bu noktada ciddi yoğunluk barındıran üniversite dönemi bireyler için çoklu görevlerin yerine getirilmesini gerektirir. Ergenlikten yetişkinliğe geçişe denk gelen bu dönemde sorumluluklar artmakta, bağımsızlık ve özerklik kazanılmaya başlamaktadır. Bunların yanında özellikle şehir dışına eğitim hayatını sürdüren öğrenciler için uyum sorunları, geçim çabası, arkadaş çevresinin değişmesi gibi birçok problem alanı ile karşılaşılmaktadır. Bu dönemde gelişimsel olarak geçişler yaşanır, bireyler ergenlikle yetişkinlik arasındadır. Kişi yetişkin kadar bağımsızdır ancak yetişkin rolünde değildir. Aileden uzaklaşma ile kazanılan bağımsızlık daha fazla sorumluluğu ve kendi kendini yönetmeyi de beraberinde getirmektedir. Bu süreç ergenlikle yetişkinlik arası köprü olarak görülür; keşifleri, fırsatları ve sorumluluk almayı içinde barındırır.
TÜİK’in 2023 verileri incelendiğinde 18-25 yaş arasında 9.103.721 gencin yer aldığı dikkat çekmektedir. YÖK’ün 2023 verileri incelendiğinde ise ön lisans ve lisans düzeyinde yaklaşık 6.5 milyon öğrencinin bulunduğu görülmektedir. İlgili veriler ülkemizdeki gençlerin büyük bir kısmının üniversite eğitimine devam ettiklerine işaret etmektedir. Bu noktada ülkemizin geleceğini tahsis edecek gençlerin kariyere dair sorun alanları ve yapılması gerekenlere temas etmek önemli bir gerekliliktir.
Kariyer, bireylerin hayatlarında önemli etkilere sahip, çoklu alanları etkileme kapasitesini içerisinde barındıran bir kavramdır. Öyle ki yaşam kariyeri boyunca sergilenen örüntüler; sahip olunan meslek ve yapılan işler bireyin birlikte olacağı kişileri, sosyal çevresini ve refahını doğrudan etkilemektedir. Etki gücü bu denli yüksek kariyer kavramının problem alanı olarak da özellikle üniversite dönemindeki gençler üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Kemer ve Myers (2011) üniversite döneminde kariyerle ilişkili problemlerin bireylerin temel psikolojik ihtiyaçları arasında yer aldığını vurgulamaktadır. Bu bulguyu destekleyici nitelikte çok sayıda araştırma mevcuttur. Bunlardan birinde üniversite öğrencilerinin psikolojik danışma ihtiyaçların arasında kariyer sorunlarının üst sıralarda yer aldığı, danışmanlık merkezlerine yapılan başvuruların %60’ının zaman yönetimi, %53’ünün hayata dair hedef ve planlama sorunları, %50’sinin mezun olduktan sonra iş bulma kaygısı yaşanması olduğu tespit edilmiştir (Güneri, Aydın ve Skovholt, 2003). Daha eski tarihli bir çalışmadaysa üniversite son sınıf öğrencilerinin ağırlıklı olarak mezuniyet sonrasında ne yapacağını bilmeme, iş bulamama, iş dünyasının taleplerini karşılamada güçlük yaşayacağına inanma kaygılarını yaşadıkları ortaya konmuştur (Gizir, 2005). Üniversite öğrencilerinin danışmanlık ihtiyaçlarına dair Başkent Üniversitesi Danışmanlık Merkezi’ne 11 yıllık sürede yapılan başvuruların incelendiği başka bir araştırmada kariyerle ilişkili başvuruların tüm başvurular arasında 4. sırada yer aldığı; özellikle mezuniyet aşamasında bulunan öğrencilerin kariyer kaynaklı stres ve kaygıyla başvurduğu bulgusu elde edilmiştir (Doğan, 2012). Literatürde yer alan bu araştırmalar gerçekleştirilme zamanına göre farklılaşsa da kariyer sorunlarının pek değişmediği; iş bulma, beceri eksikliği kaynaklı stres gibi konuların tekrar ettiği görülmektedir. Bu anlamda Türkiye’nin mevcut iş gücü istatistikleri incelendiğinde Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) 2022 yılı iş gücü istatistiklerinde 15-24 yaş grubunda yer alan gençlerin %19.4’ünün işsiz olduğu ifade edilmiştir (İşgücü İstatistikleri, 2022). Bir başka ifadeyle lise-üniversite tedrisatından geçmiş her 5 gençten 1’i işsizdir. TÜİK’in elde ettiği bu verileri destekleyici bir diğer araştırmada literatürde NEET (not education, employment or training) olarak ifade edilen ne eğitim sürecinde olan ne çalışan ne de iş arayan bireylere karşılık gelen ev genci oranlarında Türkiye, Avrupa ülkeleri arasında 1., OECD ülkeleri arasında ise Kolombiya’dan sonra 2. sıradadır. Avrupa Birliği ülkelerinde ev genci oranı %10.8 seviyesindeyken Türkiye’de bu oran %33 seviyesinde ve yaklaşık 3 milyon gence karşılık gelmektedir (‘’Türkiye’de genç işsizliği’’, 2022). Bu veriler ülkemizde eğitim süreçlerinin ardından işe geçişin oldukça zorlu olduğunu; gençlerin bu koşullar kaynaklı ciddi stres ve kaygılara sahip olduklarını göstermektedir. Bu güçlükler şüphesiz ülkelerin içerisinde bulunduğu ekonomik koşulların bir tezahürü olmakla birlikte iş dünyasının değişen taleplerinin de bir yansımasıdır. Dünya Ekonomik Forumu (WEF) 2020 yılında işin geleceği adlı yayımlanan raporda; iş dünyasındaki teknolojik gelişmelerin hızla süreceği, koronavirüs süreciyle başlayan beceri dönüşümünün artarak devam edeceği, bu dönüşüm sebebiyle beceri açığının artacağı, halihazırda bir işe sahip olanların becerilerinin %40’ını yenilemesinin gerekeceği, çalışanların %50’sinin ise ilave beceriler kazanmasının zorunlu olacağı, dijitalleşme ile birlikte mesleğin gerektirdiği temel becerilere sahip olmanın yanında problem çözme / esneklik / aktif öğrenme / iletişim gibi temel becerileri de taşımanın elzem olduğu vurgulanmaktadır (WEF, 2020). İfade edilen bu yeterlilik alanlarının iş dünyasını ele alan çeşitli araştırmalarda tekrarlandığı dikkat çekmektedir. Deloitte tarafından yürütülen bir çalışmada mesleğin icrasında temel teknik becerilere sahip olmanın günümüzde iş dünyasının taleplerine yanıt oluşturmadığı; işin yapılış biçiminin değişmesinden ötürü yeni – güncel becerilere sahip olmanın önemli olduğu ifade edilmektedir (Deloitte, 2020). McKinsey tarafından yayımlanan bir diğer raporda ise 2025’e kadar yaklaşık 21 milyon kişinin becerilerinde güncelleme yapmasının gerekeceği; sosyal ve teknolojik yeterliliklerin önem kazanacağı ifade edilmektedir (McKinsey, 2020).
Sonuç olarak üniversite dönemi birçok fırsatı içerisinde barındırır. Gelişimsel geçişler, duygusal değişimler ve kariyer alanında önemli gelişmeler bu dönem içerisinde yer alır. 21. yüzyıl kaos ve belirsizliğin hakim olduğu ve becerilerin güncellenmesini gerektiren bir dönemdir. Bu noktada üniversite öğrenimini sürdüren bireyler farklı alanlarda yetkinlikler edinmeli, değişimle başa çıkabilmeli, takım çalışmasına açık olmalıdır. Yeni bir beceriyi edinme, öğrenmeyi öğrenme elzem yeterlilikler arasındadır. İş sahibi olabilmek ve iyi standartlara sahip iş edinmek lisans diploması almanın ötesinde; gelişime açık olmayı gerektirir.
KAYNAKÇA
Deloitte. (2020). İşin geleceği: Uzaktan çalışma sisteminde organizasyonel dayanıklılığı korumak. Erişim adresi: https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/tr/Documents/human- capital/isin-gelecegi-uzaktan-calisma-sisteminde-organizasyonel-dayanikliligi-korumak.pdf
Dogan, T. (2012). A long‐term study of the counseling needs of Turkish university students. Journal of Counseling & Development, 90(1), 91-96.
Gizir, C. A. (2005). Orta Doğu Teknik Üniversitesi son sınıf öğrencilerinin problemleri üzerine bir çalışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(2).196-213.
Güneri, O. Y., Aydın, G., & Skovholt, T. (2003). Counseling needs of students and evaluation of counseling services at a large urban university in Turkey. International Journal for the Advancement of Counselling, 25(1), 53-63.
İstatistiklerle Gençlik, 2022 (2023, Mart). Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 49670. Erişim:https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Istatistiklerle-Genclik-2022-49670#:~:text=T%C3%9C%C4%B0K%20Kurumsal&text=Adrese%20Dayal%C4%B1%20N%C3%BCfus%20Kay%C4%B1t%20Sistemi,15%2C2’sini%20olu%C5%9Fturdu.
İşgücü İstatistikleri, 2022 (2023, Mart). Türkiye İstatistik Kurumu Haber Bülteni, 49390. Erişim: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-2022-49390
Kemer, G., & Myers, J. E. (2011). Application of developmental counseling and therapy to Turkish college students. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 30, 1153-1160.
McKinsey & Company, McKinsey Global Enstitüsü. (2020). İşimizin geleceği: Dijital çağda Türkiye’nin yetenek dönüşümü. Erişim adresi: https://www.mckinsey.com/tr/our- insights/future-of-work-turkey
Türkiye’de genç işsizliği: ‘Ne eğitimde ne istihdamda’ olan gençlerlerde AB ve OECD sıralaması,. (2022, Mayıs). Erişim adresi: https://tr.euronews.com/2022/05/26/turkiye-de-genc-issizligi- ne-egitimde-ne-istihdamda-olan-genclerlerde-ab-ve-oecd-s-ralamas
World Economic Forum. (2020). The future of jobs report. Erişim adresi: https://www3.weforum.org/docs/WEF_Future_of_Jobs_2020.pdf
