Ferhat YILDIZ / Kariyer ve İstihdam Politika Kurulu Üyesi
Bireylerin yaşam boyu gelişim dönemleri incelendiğinde kariyer, yaşamlarının önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Öyle ki yeni tanıştığımız kişilere ilk olarak sorduklarımızın başında “Ne iş yapıyorsunuz?” gelir. Bu bağlamda kariyer, çocukluk yıllarında başlayan ve bireyin yaşamı boyunca devam eden bir süreçtir. Bu süreçte gerileme, duraklama ve ilerlemeler meydana gelebilir. Kariyer döngüleri gelişen teknolojilerle birleştiğinde kariyer süreçlerinin farklı şekillerde ele alınarak yönetilmesini gerekli kılmaktadır. Bununla beraber istihdam ve işlerin esnek, mesleki geçişlerin sık ve kariyer rotalarının geçmiş yıllara göre daha az tahmin edebilir olduğu bir dönemde yürütülen kariyer psikolojik danışma çalışmalarında teknolojinin önemli payı olduğu görülmektedir. Öte yandan geçmiş yıllarda yürütülen kariyer psikolojik danışma hizmetleri bireysel görüşme temelli yürütülürken halihazırda teknolojinin sunduğu imkanlarla çevrim içi platformlar aracılığıyla daha çeşitli kariyer psikolojik danışma hizmetleri tek çatı altında toplanabilmektedir. Bu noktada en yerinde örnek olarak cumhurbaşkanlığı insan kaynakları ofisinin tüm kariyer uygulamalarını tek çatı altında topladığı e-insan uygulaması işaret edilebilir.
e-İnsan, ulusal ölçekte kariyer süreçlerine dair her şeyi tek çatı altında bulabileceğiniz bir platform. Platform bünyesinde 6 farklı alt alan ile bir ulusal araştırma sonucu yer alıyor. Bu alt alanlar; ulusal staj programı, kariye kapısı, uzaktan eğitim kapısı, yetenek kapısı, YTNKTV ve DABİS şeklinde sıralanmakta. Alt alanlara biraz daha yakından bakacak olursak; ulusal staj programı, gençlerin ülke istihdamındaki payını arttırmak, kariyer olanaklarına erişimde fırsat eşitliği sağlamak, staj imkanının zorunlu alanlar haricinde de yaygınlaştırmayı hedefleyen bir programdır. Kariyer kapısı, kamu istihdamının liyakat temelli ve etkin bir şekilde yürütülmesini desteklemek, iş ilanlarının ve başvuru/değerleme/yerleştirme süreçlerinin kamuoyu ile daha etkin bir şekilde paylaşılması sağlamayı hedeflemektedir. Uzaktan eğitim kapısı, kamuda görev yapan personelin eğitimlerle desteklenmesi amaçlamaktadır. Yetenek kapısında ise öncelikle öğrenci, işveren ve üniversitelerin kariyer psikolojik danışma merkezleri tek bir çatı altında toplanmaya çalışılmıştır. Bu yolla işverenler, pozisyonları için uygun kriterlere sahip kişileri bulabilirken öğrenciler de iş dünyasının taleplerini görebilirler. İş/Staj ilanları, kariyer psikolojik danışmanlığı, kariyer fuarları, etkinlikler ve çok daha fazlası yetenek kapısı aracılığıyla sunulmaktadır. YTNKTV ise bireyin kariyer süreçlerinde sahip olması gereken becerilere ilişkin eğitim içeriklerinin paylaşıldığı bir platformdur. Son olarak DABİS, okulda görev yapan psikolojik danışman ve rehber öğretmenlerin öğrencilere bilimsel veriler ışığında meslek seçiminde hizmet sunma imkânı sağlayan bir platformdur. Burada üniversite tercihi yapmak isteyen birey, başvurmak istediği üniversitelere dair çok sayıda bilgiye erişebilir. e-İnsan uygulamasında 2021 sonuçlarının paylaşıldığı bir araştırma çalışması yer almaktadır. Üni-Veri ismiyle ortaya konan bu çalışmada üniversite lisans mezunlarının iş gücü piyasası performanslarını “bölüm bazında” değerlendiren, başta üniversite tercihi yapacak öğrenciler olmak üzere eğitimine devam eden gençlerin ve ilgili profesyonellerin doğrudan yararlanabileceği ulusal bir araştırmadır. Ancak araştırma bulguları 2021 yılının verileri sınırlıdır.
Tüm bu bilgiler ışığında e-İnsan çatısı altında birleştirilen 6 farklı alt alan ile ilk bölümde ifade edilen kariyer tanımına ulaşılmaya çalışıldığı görülmektedir. Yani bir öğrencinin tercih kısmından başlanarak iş ve staj imkanlarına doğru ilerlediği, bunu istihdam süreçlerinin takip ettiği, yönetmekte zorlandığı veya kendini tanıma/keşfetmek istediği noktalarda kariyer psikolojik danışmanına başvurabildiği bir süreç dizisi görülmektedir. İfade edilenler e-İnsan uygulamasının sahip olduğu göstergeleri oluşturmaktadır. Öte yandan uygulamanın var olan potansiyelini güçlendirecek kariyer psikolojik danışma hizmetlerine daha etkin ve güçlü bir şekilde yaklaşabilmesi için sahip olunması gereken bazı geliştirmelere ihtiyaç vardır. Bunlardan ilki lise ve üniversite hazırlık sürecindeki öğrencilerin ilgi, yetenek, değer, kişilik özellikleri ve kendini tanıma bağlamında geçerlik ve güvenirliği kanıtlanmış bir kariyer envanterinin uygulamaya eklenmesidir. Bu eklenti aracılığıyla bireyin kendini keşfetme süreçlerine katkı sağlanacağı düşünülmektedir. İkinci olarak meslekler hakkında güncellenebilir, kapsamlı ve doğru bilgilere ulaşabilecekleri kariyer tanıtım rehberi eklentisinin uygulamaya ilave edilmesinin gerekli olduğu düşünülmektedir. Bu sayede bireyin doğru bilgiyi başvurabileceği pratik bir uygulama açığa çıkabilir. Üçüncü olarak uygulama içinde yürütülen Üni-Veri araştırma sonuçlarının her yıl güncellenerek paylaşılmasının değerli olacağı düşünülmektedir. Teknolojinin yarattığı en önemli tahribat alanları doğru bilgiye ulaşma safhasıdır. Bu anlamda ulusal ölçekte bilimsel temelli yürütülen bu faaliyetlerin her yıl tekrarlanarak paylaşılmasının kariyer süreçlerinde bireylere yardımcı olacağına inanılmaktadır. Son olarak YTNK TV çatısı altında verilen eğitimlerin zenginleştirilmesi ve dönem şartlarına göre güncellenerek paylaşılmasının da etkili sonuçlar açığa çıkartacağı varsayılabilir.
İlk bölümde de vurgulandığı üzere kariyer yaşamın büyük bir bölümünü kapsamaktadır. Bu açıdan sürecin sağlıklı bir zeminde yürütülmesi, toplumun ihtiyaç duyduğu alanlarda mesleki gereksinimleri karşılayan insan kaynağının yetiştirilmesi, bireylerin kendilerini uygun alanlara yönelebilmesi ve en önemlisi toplumsal kalkınmanın sağlanabilmesinde e-İnsan uygulaması önemli bir yapı taşı kimliğinde. Bu bağlamda platformun amacına hizmet etmesinde önceki satırlarda vurgulanan iyileştirmelere ihtiyaç duyulmakta. Bu iyileştirmelerle daha sağlıklı bir kariyer psikolojik danışma hizmetinin sunulabilir. Bir sonraki kariyer yazımızda görüşmek dileğiyle.
