Fatih AYBAR / Çiftçilik, Gıda ve Kırsal Kalkınma Politika Kurulu Yöneticisi
Bu yazımda tıp tarihinin kara lekelerinden birisi ve etken maddesi “Thalidomid” olan ilacın dünyanın birçok ülkesinde getirdiği felaketlerden ve bu ilacın Türkiye’ye girişinin nasıl engellendiğinden bahsedeceğim.
Thalidomid , 1957 yılında Alman bir ilaç firması tarafından hamile kadınların uyku problemlerini ve bulantılarını gidermek amacıyla üretildi. Üretilen ilaç çok sayıda ülkeye satıldı. Özellikle Avrupa’daki hamile kadınlar tarafından sıkça kullanıldı. İlerleyen süreçte anomalili doğan çocukların sayısı gittikçe artış gösterdi. Özellikle çocuklar doğuştan birtakım uzuvları eksik (fokomeli) olarak dünyaya geldiler. Bu tip vakaların artması sonucu araştırmalar yapıldı. Tarihler 1961’i gösterdiğinde Avustralya ve Almanya’da birbirinden bağımsız yürütülen çalışmalar neticesinde thalidomid kullanımı ile doğum defektleri arasında bağlantı olduğu ispatlandı. Dünya bu facialarla sallanırken bu tip tek bir vakanın dahi görülmediği ülke sadece Türkiye olmuştu. Peki bu ilacın Türkiye’ye girişi nasıl engellendi? Bu facianın engellenmesi başlıca iki kahraman bilim adamlarımız ve onların çalışma arkadaşları sayesinde gerçekleşti. Şimdi iki bilim insanımızı daha yakından tanıyalım.
- Ord. Prof. Dr. Süreyya Tahsin AYGÜN
Süreyya Tahsin Aygün 1895’te İstanbul’da doğmuştur. Liseyi Haydarpaşa Askeri Veteriner Okulunda okuyan Aygün, I. Dünya Savaşı’na katıldığı için eğitimini 1920’de tamamlamıştır. Kurtuluş Savaşındaki çalışmalarına istinaden 1922’de kendisine İstiklâl Madalyası verilmiştir. Aygün, sonrasında “viroloji, bakteriyoloji ve bulaşıcı hastalıklar” üzerine Almanya Berlin Hıfzısıhha Enstitüsünde eğitim görmüştür. 1926’da Berlin Yüksek Veteriner Okulu’nda doktorasını alan Aygün, 1934’te Doçent, 1937’de Profesör ve 1944’te Ordinaryüs unvanlarını almıştır. Tuğgeneral rütbesini 1946’da aldıktan 4 yıl sonra ordudan ayrılmış ve tamamen akademik çalışmalarına yoğunlaşmıştır. Türkiye’de kök hücre tedavisi üzerine çalışmalar yapan ilk kişidir.
Görsel 1. Ord. Prof. Dr. Süreyya Tahsin AYGÜN
2) Prof. Dr. Şükrü KAYMAKÇALAN
1923 yılında Manastır’da doğdu.1946 yılında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. Ardından Refik Saydam Hıfzıssıhha Enstitüsünde 1953 yılında farmakoloji asistan olarak akademik hayatına devam etti. Sonrasında yüksek lisans eğitimini için yurtdışına çıktı ve burada morfin bağımlılığı üzerinde çalıştı. 1962 yılında Türkiye’ye döndü ve Ankara Üniversitesi Farmakoloji Bölümü kürsü başkanı olarak kariyerine devam etti. Bu sırada Ege Üniversitesi ve Hacettepe Üniversitesi’nin Farmakoloji Bölümleri kurulurken büyük katkılarda bulunmuştur. 16 Kasım 1966 yılında kurulan Türk Farmakoloji Derneğinin baş kurucularından birisidir. Refik Saydam Enstitüsü, TÜBİTAK, Birleşmiş Milletler Uluslararası Uyuşturucu Madde Kontrol Organı (INCB) gibi pek çok prestijli kurumda da uzun yıllar çalışıp birçok katkıda bulundu.
Görsel 2. Prof. Dr. Şükrü KAYMAKÇALAN
Hayatlarından kısaca bahsettiğimiz iki kıymetli bilim adamının thalidomid yan etkilerini yaptıkları çalışmalar sonucunda tespit etmişler ve zamanın Sağlık Bakanlığı’na verdikleri raporlar neticesinde ilacın ülkemize girişi engellenmiştir. Eğitimleri için yurtdışına çıkıp ardından ülkelerine geri dönerek hizmet eden bu insanların günümüz gençlerine ilham olmasını temenni ediyorum. Ülke ve ümmet için mücadele edenlere selam olsun. Vefat edenlerin de ruhları şad olsun.
